De rede die Abraham Lincoln in 1863 hield bij de graven in Gettysburg eindigde met “dat de regering van, voor en door het volk niet van de aarde verdwijne.” In de context van de zeer bloedige Amerikaanse burgeroorlog gaf Lincoln hier uiting aan de overtuiging dat democratische waarden zo nodig met geweld moeten worden beschermd.
Dit leidmotief in de gewelddadige conflicten waarin de Verenigde Staten nadien betrokken zou raken, is door veel westerse Democratieën overgenomen. In internationale conflicten proberen we ‘the good guys’ en ‘the bad guys’ soms te onderscheiden door na te gaan wie vóór en wie tegen de democratie zijn.
Doordat de term ‘democratie’ voor meerderlei uitleg vatbaar is, kan echter elke partij de term in het strijdvaandel opnemen. De politieke tegenstander van Lincoln in de Amerikaanse burgeroorlog, Jefferson Davis, was er evenzeer van overtuigd voor democratie te strijden. De meeste veroveraars en tirannen uit de geschiedenis, van Alexander de Grote tot Pol Pot, meenden ook een pad te banen voor de macht van het volk.
Kunnen we in internationale conflicten de ‘goede’ democraten niet scherp onderscheiden van de ‘slechte’ democraten, de patstelling begint dichter bij huis. De term ‘democratie’ heeft een tweelingbroer in de term ‘populisme’. Etymologisch zijn de twee termen bijna synoniem. ‘Demos’ is het Griekse woord voor ‘volk’, ‘populus’ is het Latijnse woord voor ‘volk’. Het lijken echter geen eeneiige tweelingen te kunnen zijn: tegen de achtergrond van de goedwillende, abele democratie, doemt het populisme op als de kwaadaardige, moordzuchtige Cain.
Maar ook met Bijbelse allegorieën laten ‘the good guys’ en ‘the bad guys’ zich niet scherp onderscheiden. Als in het politieke debat de ene partij het democratisch gehalte van de andere partij in twijfel trekt met het predicaat ‘populistisch’, krijgt de eerste partij het bordje ‘elitair’ omgehangen. In lichamelijke metaforen: maatschappelijke problemen schijnen te kunnen moeten aangepakt door een gevecht tussen onderbuik en achterhoofd.
Het is zeer verleidelijk de tegenstelling tussen elite en volk te bespreken aan de hand van de recente politieke ontwikkelingen in de Verenigde Staten en in Europa. In deze cursus zal zeker aan deze verleiding worden toegegeven. Voordat we ons begeven in het moeras waar de ‘echte’ democraten de ‘onechte’ democraten trachten te verzuipen in meerduidige woordenbrij, leggen we een feitelijke basis door na te gaan hoe de volksmacht in andere tijden en in andere regio’s tot uiting is gekomen en zich heeft ontwikkeld.
In deze cursus verbreden we perspectief op populisme door te kijken naar de wijze waarop de volksmacht tot uiting is gekomen in de verschillende continenten.
| Titel | Populisme en democratie |
| Ondertitel | Vierluik over volksmacht |
| Opzet | Interactief hoorcollege |
| Duur | 8 uur; meest effectieve organisatie 4 bijeenkomsten van 2 tot 3 uur. |
| Doelgroep | Cultureel-maatschappelijke verenigingen; deelnemers met bovengemiddelde belangstelling in maatschappelijke ontwikkelingen |
| Vereiste voorkennis | Geen specifieke voorkennis vereist |
| Cursusmateriaal | De deelnemers ontvangen (na elke sessie) een pdf van de presentatie. |
| Kosten cursus voor verenigingen | n.o.t.k. |
| Aanvragen | informatie[at]domeinnaam o.v.v “informatie cursus” |