In de wereld van data en daarbuiten circuleert het inzicht dat correlatie en causaliteit niet hetzelfde zijn. Soms wordt daaraan toegevoegd dat causaliteit zich niet laat bewijzen op basis van statistiek. Frederick Mosteller heeft daarop gerepliceerd dat je causaliteit niet kunt bewijzen zonder statistiek.
Speelde de discussie over correlatie en causaliteit zich lang af in academische wandelgangen, in de achterliggende decennia is het een thema geworden in maatschappelijke discussies. Of er in de kwantumwereld nu wel of niet ‘hidden variables’ zijn, dat raakt het leven van alledag niet. Maar of roken longkanker veroorzaakt, of vaccinaties autisme veroorzaken, of klimaatopwarming veroorzaakt wordt door menselijke productie en consumptie, en of oorlogen in Oost-Europa veroorzaakt zijn door ‘Not an inch‘-toezeggingen van Amerikaanse ministers, dat is buiten de intimiteit van het academische relevanter en het alsmaar heftiger maatschappelijke debat allerminst iets voor vrijblijvende causerieën.
Het begrip causaliteit en de relatie tussen causaliteit en correlatie kan op verschillende manieren worden geduid. Globaal zijn er twee benaderingen:
- Causaliteit is een overbodig begrip. Bij het doen van voorspellingen en het geven van verklaringen gebruiken we weliswaar vaak termen als ‘oorzaken’ of ‘causale effecten’, maar ons bewijsmateriaal bestaat uit gesignaleerde correlaties.
- Causaliteit is een relevant begrip waarvan de rol aanvullend en deels onafhankelijk is van gesignaleerde correlaties.
Binnen de tweede benadering zijn er (tenminste) vier varianten:
- Logische benadering: causaliteit kan worden gedefinieerd in termen van noodzakelijke en voldoende voorwaarden.
- Statistische benadering: causaliteit kan worden aangetoond door statistische analyse van data.
- Statistiek-Plus benadering: causaliteit kan niet worden aangetoond door enkel statistische analyse van data, maar wel als de statistische analyse wordt ingebed in een theoretisch model.
- Praktisch-normatieve benadering: we hebben het begrip ‘causaliteit’ nodig om te handelen en om oordelen te geven over handelingen.
In deze cursus worden deze twee benaderingen en de varianten daarbinnen onder de loep genomen.
| Titel | Correlatie en causaliteit |
| Ondertitel | Een vierluik over oorzaak en gevolg |
| Opzet | Interactief hoorcollege |
| Duur | 8 uur; meest effectieve organisatie 4 bijeenkomsten van 2 tot 3 uur. |
| Doelgroep | Cultureel-maatschappelijke verenigingen; deelnemers met bovengemiddelde belangstelling in maatschappelijke ontwikkelingen |
| Vereiste voorkennis | Er is geen specifieke voorkennis vereist (er komen formules langs maar die worden conceptueel toegelicht) |
| Cursusmateriaal | De deelnemers ontvangen (na elke sessie) een pdf van de presentatie. |
| Kosten cursus voor verenigingen | n.o.t.k. |
| Aanvragen | informatie[at]domeinnaam o.v.v “informatie cursus” |